1 Ποιο δίκαιο εφαρμόζεται;
1.1. Ποιο είναι το δίκαιο που εφαρμόζεται αναφορικά με τις περιουσιακές σχέσεις ενός ζευγαριού; Ποια είναι τα κριτήρια/κανόνες που χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου; Ποιες διεθνείς συνθήκες πρέπει να τηρούνται σε ορισμένες χώρες;
Για γάμους που συνάπτονται μέχρι τις 28 Ιανουαρίου 2019, τυγχάνουν εφαρμογής οι ισπανικοί εθνικοί κανόνες. Οι έννομες συνέπειες του γάμου διέπονται από το δίκαιο περί προσωπικής κατάστασης των συζύγων (καθορίζονται από την ιθαγένεια και, εάν και οι δύο σύζυγοι έχουν ισπανική ιθαγένεια, από το «vecindad civil», το οποίο καθορίζει ποιό από τα διάφορα ισπανικά συστήματα εφαρμόζεται κάθε φορά) κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου. Ελλείψει του εν λόγω δικαίου, διέπονται από το δίκαιο περί προσωπικής κατάστασης ή από το δίκαιο συνήθους διαμονής των συζύγων, κατά τα συμφωνηθέντα από τους συζύγους δυνάμει δημοσίου εγγράφου πριν από την τέλεση του γάμου. Εάν οι σύζυγοι δεν έχουν επιλέξει εφαρμοστέο δίκαιο, τα αποτελέσματα του γάμου διέπονται από το δίκαιο της κοινής συνήθους διαμονής τους αμέσως μετά την τέλεση του γάμου ή, ελλείψει κοινής συνήθους διαμονής, από το δίκαιο του κράτους στο οποίο τελέστηκε ο γάμος (άρθρο 9 παρ. 2 ΑΚ).
Εάν δεν είναι δυνατός ο καθορισμός του εφαρμοστέου δικαίου (δηλ. για συζύγους με διαφορετικό vecindad civil οι οποίοι δεν έχουν συνάψει συμφωνία πριν από την τέλεση του γάμου, δεν έχουν κοινή συνήθη διαμονή μετά τον γάμο και δεν έχουν τελέσει γάμο στο εξωτερικό), εφαρμόζεται ο κανόνας συγκρούσεως νόμων για γάμους μεταξύ Ισπανών (άρθρο 16 παρ. 3 ΑΚ).
Μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού (ΕΕ) 2016/1103 στις 24 Ιουνίου 2016, ισχύουν νέοι κανόνες για τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου σε όλους τους γάμους που θα συναφθούν από τις 29 Ιανουαρίου 2019 αλλά και στους γάμους που συνήφθησαν πριν από την έναρξη ισχύος του όπου οι σύζυγοι έχουν ορίσει το εφαρμοστέο στις περιουσιακές τους σχέσεις δίκαιο μετά τις 29 Ιανουαρίου 2019.
Ελλείψει συμφωνίας επιλογής δικαίου, το άρθρο 26 παραθέτει την ιεραρχία των συνδετικών παραγόντων για τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου, ως ακολούθως:
- Η πρώτη κοινή συνήθης διαμονή των συζύγων μετά την τέλεση του γάμου.
- Ελλείψει αυτού, η κοινή ιθαγένεια των συζύγων κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου. Το κριτήριο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην περίπτωση που οι σύζυγοι έχουν περισσότερες της μίας από κοινού ιθαγένειες.
- Ελλείψει αυτού, το δίκαιο του κράτους με το οποίο οι σύζυγοι έχουν από κοινού τον στενότερο δεσμό κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου.
Κατ' εξαίρεση, και εφόσον υποβληθεί αίτηση από οποιονδήποτε από τους συζύγους, η αρμόδια δικαστική αρχή μπορεί να αποφασίσει ότι εφαρμοστέο είναι το δίκαιο διαφορετικού κράτους από αυτού της πρώτης από κοινού συνήθους διαμονής των συζύγων μετά την τέλεση του γάμου (άρθρο 26, παράγραφος 3 ).
1.2. Οι σύζυγοι έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν το εφαρμοστέο δίκαιο; Εάν ναι, ποιες αρχές διέπουν αυτή την επιλογή (π.χ. τα δίκαια προς επιλογή, οι τυπικές προϋποθέσεις, η αναδρομική ισχύς);
Μέχρι τις 28 Ιανουαρίου 2019, οι σύζυγοι έχουν τη δυνατότητα ελεύθερης επιλογής δικαίου μόνον εάν έχουν διαφορετικές ιθαγένειες. Σύμφωνα με τις διατάξεις που παρατίθενται στο σημείο 1.1. του παρόντος, οι σύζυγοι αυτοί μπορούν να επιλέξουν το δίκαιο οποιουδήποτε από τους δύο συμβαλλόμενους συζύγους (δηλαδή, είτε το προσωπικό εθνικό δίκαιο οποιουδήποτε εκ των συζύγων –βλ. ανωτέρω- είτε το δίκαιο της συνήθους διαμονής οποιουδήποτε εκ των συζύγων κατά τον χρόνο τελέσεως του γάμου) (άρθρο 9 παρ. 2 ΑΚ).
Ο κανονισμός (ΕΕ) 2016/1103 παρέχει τη δυνατότητα επιλογής του δικαίου μίας εκ των χωρών της οποίας τουλάχιστον ένας εκ των συζύγων έχει την υπηκοότητα ή του δικαίου της χώρας στην οποία είχε τη συνήθη διαμονή του οποιοσδήποτε από τους συζύγους κατά τον χρόνο της επιλογής του εφαρμοστέου δικαίου στο γαμικό περιουσιακό τους καθεστώς (άρθρο 22). Η επιλογή αυτή μπορεί να είναι έγκυρη μόνον από τις 29 Ιανουαρίου 2019 και έπειτα, στο πλαίσιο συμβάσεως γάμου ή συμφωνίας σχετικά με την επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου και σύμφωνα με τις τυπικές απαιτήσεις που προβλέπονται από το άρθρο 23 και, επομένως, αυτή η τυπική απαίτηση σημαίνει ότι είναι υποχρεωτική η έκδοση επίσημης συμβολαιογραφικής πράξεως.
Τέλος, η επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου στις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων έχει αποτελέσματα μόνον για το μέλλον, εκτός εάν έχει συμφωνηθεί άλλως μεταξύ των συζύγων, και δεν θίγει τα δικαιώματα τρίτων.
