3 W jaki sposób małżonkowie mogą ukształtować swój ustrój majątkowy?
3.1. Które przepisy mogą być zmodyfikowane w drodze zawarcia umowy, a które nie podlegają modyfikacjom? Jaki małżeński ustrój majątkowy można wybrać?
Art. 1387 kodeksu cywilnego ustanawia zasadę swobody małżonków w zakresie określenia swoich stosunków małżeńskich. Małżonkowie mogą wybrać zwykłą wspólność majątkową (art. 1497 i nast. kodeksu cywilnego); pełną wspólność majątkową – składniki majątku i długi są wspólne (art. 1526 kodeksu cywilnego); rozdzielność majątkową, czyli brak wspólności (art. 1536 i nast. kodeksu cywilnego) albo rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków, która oznacza brak wspólności, przy czym każdy z małżonków uprawniony jest w przypadku rozwodu lub śmierci drugiego małżonka do otrzymania odszkodowania pieniężnego, jeśli w czasie trwania małżeństwa zgromadził majątek o mniejszej wartości niż majątek drugiego małżonka (art. 1569 i nast. kodeksu cywilnego).
Małżonkowie w żadnym przypadku nie mogą wyłączyć zastosowania ustroju podstawowego stosunków majątkowych małżonków, który obowiązuje z tytułu samego faktu zawarcia małżeństwa (art. 212 i nast. kodeksu cywilnego).
Ponadto, od 1 maja 2013 r. pary mieszane francusko-niemieckie oraz, ogólnie biorąc, wszelkie pracy mieszkające w Niemczech lub we Francji, lub też podlegające małżeńskiemu ustrojowi majątkowemu francuskiemu lub niemieckiemu, mogą wybrać nowy opcjonalny francusko-niemiecki małżeński ustrój majątkowy Ustrój ten oparty jest w dużej mierze na ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków (ustrój rozdzielności obowiązuje w czasie trwania małżeństwa, natomiast w momencie jego ustania każdemu z małżonków przysługuje połowa majątku nabytego w czasie trwania małżeństwa).
3.2. Jakie są wymagania formalne i z kim się należy skontaktować?
Umowę majątkową małżeńską zawiera się w obecności notariusza (art. 1394 kodeksu cywilnego). Akt małżeństwa musi określać czy zawarto taką umowę oraz imię, nazwisko i adres notariusza dokonującego poświadczenia (art. 76 kodeksu cywilnego). W przeciwnym wypadku małżonków w stosunkach z osobami trzecimi uważa się za pozostających w ustroju wspólności ustawowej.
3.3. Kiedy można zawrzeć umowę i kiedy wchodzi ona w życie?
Umowa majątkowa małżeńska musi zostać zawarta przez zawarciem małżeństwa; wchodzi ona w życie w dniu zawarcia małżeństwa (art. 1395 kodeksu cywilnego).
3.4. Czy małżonkowie mogą zmienić istniejącą umowę? Jeśli tak, na jakich warunkach?
Umowa może zostać zmieniona przed zawarciem małżeństwa pod rygorem spełnienia wymogów formalnych przewidzianych dla jej zawarcia (art. 1396 kodeksu cywilnego) (zob. pytanie w pkt 3.2). Po dwóch latach obowiązywania małżeńskiego ustroju majątkowego małżonkowie mogą podjąć decyzję o zmianie tego ustroju w drodze zawarcia aktu notarialnego (art. 1397 kodeksu cywilnego). Wierzyciele i pełnoletnie dzieci każdego z małżonków mogą sprzeciwić się dokonaniu takich zmian. W przypadku sprzeciwu lub w przypadku gdy jedno z małżonków ma małoletnie dzieci, akt musi zostać zatwierdzony przez sąd.
