3 W jaki sposób małżonkowie mogą ukształtować swój ustrój majątkowy?
3.1. Które przepisy mogą być zmodyfikowane w drodze zawarcia umowy, a które nie podlegają modyfikacjom? Jaki małżeński ustrój majątkowy można wybrać?
Małżonkowie (nupturienci) mogą w drodze umowy majątkowej małżeńskiej wprowadzić małżeński ustrój majątkowy inny niż ustawowy. Mogą ustanowić rozdzielność majątkową, w ramach której wspólny majątek powstaje z dniem ustania małżeństwa, jak również rozszerzyć lub ograniczyć wspólność ustawową (art. 717 kodeksu cywilnego). Co do zasady, w umowie małżonkowie mogą zawrzeć wszelkie postanowienia, których przepisy prawa nie zabraniają, w szczególności określić inne warunki włączenia do majątku wspólnego/wyłączenia z majątku wspólnego istniejących i przyszłych przedmiotów majątkowych. Między innymi oznacza to, że małżonkowie mogą ustalić, iż dany przedmiot majątkowy (np. nieruchomość), dotąd należący do majątku osobistego jednego z małżonków, stanie się częścią ich majątku wspólnego. W umowie majątkowej małżeńskiej małżonkowie mogą również uregulować stosunki majątkowe na wypadek rozwiązania małżeństwa przez rozwód lub śmierć jednego z nich (art. 718 ust. 1 i 2 kodeksu cywilnego), jak też zarząd majątkiem wspólnym według ich potrzeb.
Jednak nawet w przypadku rozdzielności majątkowej małżonkowie nie mogą w umowie wyłączyć wymogu uzyskania zgody obojga małżonków do rozporządzenia tzw. przedmiotami codziennego użytku (tj. składnikami majątku ruchomego służącymi zaspokajaniu podstawowych potrzeb rodziny, niezależnie od tego, czy należą one do majątku wspólnego czy do majątku osobistego jednego z małżonków) (art. 718 ust. 3 kodeksu cywilnego). Ponadto przez skutki zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej nie można wyłączyć zdolności małżonka do zapewniania bytu rodzinie ani nie można naruszać praw osób trzecich, chyba że osoba trzecia wyrazi na to zgodę lub umowa została na wniosek obojga małżonków wpisana do publicznego rejestru umów majątkowych małżeńskich (art. 719 i 721 kodeksu cywilnego).
3.2. Jakie są wymagania formalne i z kim się należy skontaktować?
Takie umowy sporządza notariusz w formie aktu notarialnego (art. 716 ust. 2 kodeksu cywilnego).
3.3. Kiedy można zawrzeć umowę i kiedy wchodzi ona w życie?Umowa może zostać zawarta w dowolnym momencie w czasie trwania małżeństwa, jak również przed zawarciem małżeństwa. W pierwszym przypadku umowa wchodzi w życie z chwilą jej zawarcia, natomiast w drugim przypadku z chwilą zawarcia małżeństwa w sposób przewidziany prawem.
Jeżeli jednak przedmiotem umowy jest rzecz wpisana do rejestru publicznego (np. nieruchomość) już należąca do majątku wspólnego małżonków lub należąca do majątku osobistego jednego z małżonków, umowa staje się w tym zakresie skuteczna względem osób trzecich z chwilą jej wpisu do rejestru publicznego (art. 720 ust. 2 kodeksu cywilnego). Nie ma znaczenia fakt zastrzeżenia przez małżonków mocy wstecznej umowy majątkowej małżeńskiej.
3.4. Czy małżonkowie mogą zmienić istniejącą umowę? Jeśli tak, na jakich warunkach?
Małżonkowie mogą w drodze porozumienia zmieniać treść istniejącej umowy majątkowej małżeńskiej. W przypadku nowego porozumienia wymagane jest sporządzenie aktu notarialnego. Wspólność majątkowa może również zostać zmieniona orzeczeniem sądu (na żądanie jednego z małżonków). Tego typu zmiana wymaga porozumienia małżonków lub orzeczenia sądu w zakresie składników majątku wspólnego małżonków w istniejącym ustroju majątkowym. Zmiany wywołują skutki prawne względem osób trzecich po spełnieniu określonych warunków.
