1 Jakie jest prawo właściwe?
1.1. Jakie prawo ma zastosowanie do majątku par? Jakie kryteria/zasady są stosowane do określenia prawa właściwego? Które międzynarodowe konwencje muszą być przestrzegane w poszczególnych państwach?
W prawie szwedzkim przy określaniu prawa właściwego dla małżeńskich stosunków majątkowych znajdują zastosowanie dwa rozłączne zbiory przepisów prawnych. Pierwszy z nich jest zawarty w rozporządzeniu (1931:429), przyjętym na podstawie konwencji między Danią, Finlandią, Islandią, Norwegią oraz Szwecją, określającym normy prawa międzynarodowego prywatnego odnoszące się do małżeństwa, przysposobienia i opieki. Rozporządzenie to zostało znowelizowane na skutek zmiany konwencji z 2006 roku, która weszła w życie 1 grudnia 2008 roku. Jego przepisy znajdują zastosowanie, jeżeli w chwili zawarcia małżeństwa oboje małżonkowie są obywatelami umawiających się państw oraz obiorą zwyczajowe miejsce zamieszkania na terytorium jednego z tych państw. Małżeństwo musi też utrzymywać zwyczajowe miejsce zamieszkania w jednym z tych państw, jak również zachować obywatelstwo jednego z tych państw (§ 2 a). Jeżeli małżonkowie nie ustalą inaczej, prawem właściwym jest prawo umawiającego się państwa, w którym posiadają zwyczajowe miejsce zamieszkania po zawarciu związku małżeńskiego. Jeżeli później w czasie trwania małżeństwa małżonkowie obiorą zwyczajowe miejsce zamieszkania w innym państwie, to prawo tego państwa staje się prawem właściwym po dwóch latach zamieszkiwania małżonków w tym państwie. Jeżeli oboje małżonkowie są powiązani z nowym państwem zwyczajowego miejsca zamieszkania przez obywatelstwo bądź przez wzgląd, że wcześniej w czasie trwania małżeństwa ich zwyczajowe miejsce zamieszkania znajdowało się w tym państwie, to zmiana prawa właściwego następuje od razu przy zmianie zwyczajowego miejsca zamieszkania (§ 3 a). Drugi zbiór unormowań jest zawarty w ustawie (1990:272) o kwestiach międzynarodowych związanych z majątkiem małżonków i osób pozostających w związkach partnerskich. Zgodnie z § 4, o ile nie ustalono inaczej, prawem właściwym dla majątkowych stosunków małżeńskich jest prawo państwa, w którym małżonkowie posiadają zwyczajowe miejsce zamieszkania po zawarciu małżeństwa. Jeżeli później małżonkowie obiorą zwyczajowe miejsce zamieszkania w innym państwie i będą tam mieszkać przez co najmniej dwa lata, to prawem właściwym staje się prawo tego państwa. Natomiast w przypadku gdy małżonkowie obiorą zwyczajowe miejsce zamieszkania w państwie, którego oboje są obywatelami lub w którym wcześniej w czasie trwania małżeństwa posiadali zwyczajowe miejsce zamieszkania, to prawo tego państwa staje się prawem właściwym od razu po obraniu przez małżonków zwyczajowego miejsca zamieszkania na jego terytorium. Natomiast jeśli w ogóle nie można uznać, że małżonkowie posiadają zwyczajowe miejsce zamieszkania w tym samym państwie, to prawem właściwym jest prawo państwa, z którym małżonkowie są najbliżej powiązani. Przy ocenie takiego powiązania bierze się pod uwagę okoliczności występujące w danym przypadku. Przepisy ustawy (1990:272) znajdują zastosowanie w przypadkach nieobjętych zakresem przepisów prawnych przyjętych na podstawie konwencji nordyckiej. Według obu zbiorów przepisów prawnych, przez cały czas właściwe jest tylko jedno prawo krajowe. Zmiana prawa właściwego ma zatem skutek wsteczny.
1.2. Czy małżonkowie mogą wybrać prawo, które ma do nich zastosowanie? Jeśli tak, jakie zasady obowiązują przy takim wyborze (np. prawa, które można wybrać, wymogi formalne, prawo działające wstecz)?
Podstawową zasadą przewidzianą w przepisach prawnych przyjętych na podstawie konwencji nordyckiej jest autonomia woli stron. Według § 3, małżonkowie mogą ustalić w drodze umowy, że zastosowanie będzie mieć a) prawo umawiającego się państwa, w którym jeden z małżonków posiada zwyczajowe miejsce zamieszkania, którego był obywatelem w chwili zawarcia umowy, lub b) prawo umawiającego się państwa, w którym oboje małżonkowie ostatnio jednocześnie posiadali zwyczajowe miejsce zamieszkania w czasie trwania małżeństwa. Autonomia woli stron stanowi również normę według powszechnie obowiązujących przepisów ustawy (1990:272). Małżonkowie mogą wybrać jako prawo właściwe prawo dowolnego państwa, w którym jeden z małżonków posiadał zwyczajowe miejsce zamieszkania lub którego było obywatelem w chwili zawarcia małżeństwa (§ 3). Umowa między małżonkami o wyborze prawa właściwego zachowuje ważność formalną na gruncie prawa szwedzkiego, jeżeli została zawarta w formie pisemnej oraz podpisana przez oboje małżonków. Oznacza to, że umowa o wyborze prawa właściwego nie wymaga urzędowej rejestracji, obecności świadków, ani zawarcia z zachowaniem szczególnej formy. W drodze umowy o wyborze prawa właściwego małżonkowie określają prawo właściwe regulujące wszystkie istotne kwestie dotyczące ich stosunków majątkowych w małżeństwie. Umowa małżonków o wyborze prawa właściwego ma skutek wsteczny.
